De invloed van angst op je mentale welzijn

Angst is een emotie die iedereen wel eens ervaart. Het is een natuurlijke reactie op situaties die we als bedreigend beschouwen. Hoewel angst ons beschermt, kan het ook overweldigend aanvoelen. Angst kan – in frequente vorm en hevigheid – een behoorlijk impact hebben op je mentale welzijn. Angst kan je dagelijks functioneren beïnvloeden en leiden tot een constante staat van stress en spanning, dat de geestelijke gezondheid kan aantasten. In deze blogpost ga ik dieper in op hoe angst ontstaat, hoe je het kunt herkennen en erkennen. Ook lees je over de impact van onbewuste angsten en de fysieke en mentale symptomen ten gevolge van angst.

Wat is Angst?

Angst is een emotie en reactie van het lichaam op (dreigend) gevaar. Je raakt superalert en bent klaar om te vechten, vluchten of te bevriezen.  Je hart gaat sneller kloppen, je haalt sneller adem, je bloeddruk stijgt en je spieren spannen aan. Het mechanisme dat bij angst in werking treedt, stamt nog uit de oertijd. In deze tijd lagen voor de mensen ontzettend veel gevaren op de loer en moesten ze zien te overleven. Plotselinge, hevige angst ervaren we allemaal wel eens. De lichamelijke reactie duurt dan ook niet lang. Het is een gezonde reactie op (dreigend) gevaar. De adrenaline zakt daarna weer snel en je kunt weer door waar je mee bezig was. Tot zover wel herkenbaar, toch?

Ongezonde angst

Wanneer is angst ongezond? Angst die niet gepaard gaat met direct gevaar, is veel complexer en kan leiden tot gezondheidsklachten. Het kan er zelfs toe leiden dat je een angststoornis ontwikkelt. Verderop in dit blog lees je meer over angststoornissen.

Hoe ontstaat angst?

Hiermee bedoel ik niet de kortdurende angst in situaties die je bang maken, zoals een schrikreactie bij het zien van een grote spin. Ik bedoel hiermee echte diepe angst die je bewust of onbewust ontwikkeld hebt en waar je geen grip op hebt. Soms is dit een diepgewortelde angst die je ook niet direct als angst herkent. Maar je lichaam reageert wel met een verhoogde adrenaline een continue staat van paraatheid. Je kunt je wel voorstellen dat dit enorm veel energie kost. Sommige mensen ontwikkelen sneller angst als een ander. Dit heeft diverse oorzaken, zoals:

1. Genetische aanleg: sommige mensen hebben een natuurlijke gevoeligheid voor angst, beïnvloed door erfelijke factoren;
2. Omgevingsfactoren: stressvolle gebeurtenissen, zoals verlies of trauma, kunnen angstgevoelens triggeren. Je maakt bijvoorbeeld een soortgelijke situatie mee, waar je als kind angst door hebt ontwikkeld. Om een eenvoudig voorbeeld te geven; je bent bang voor honden, omdat je als kind een keer door een hond aangevallen bent;
3. Leefomgeving; de omgeving waarin je bent gegroeid en/of momenteel woont of werkt, kan ook een oorzaak zijn om meer angst te ontwikkelen. Is dit een onveilige buurt bijvoorbeeld, dan ben je meer alert en op je hoede. Angst kan zich dan gemakkelijker openbaren;
4. Psychologische factoren: persoonlijke ervaringen en overtuigingen kunnen bijdragen aan angst en angststoornissen. Een negatief zelfbeeld of lage eigenwaarde bijvoorbeeld, kunnen angstgevoelens versterken.

Hoe herken Je Angst?

“Dat voel je toch?” Deze reactie is logisch en begrijpelijk. Toch is angst niet altijd als deze emotie te herkennen. Je voelt je bijvoorbeeld gespannen, onrustig en/of opgejaagd. Dat angst hiervan de oorzaak is, weet je misschien nog niet. Angst kan zich op verschillende manieren manifesteren.

Tips om angst beter te leren herkennen

Let op je gedachten: negatieve gedachten over toekomstige gebeurtenissen kunnen wijzen op angst. We noemen dat ook wel, beren op de weg zien, die er niet zijn. Of het gezegde: “een mens lijdt pas het meest, voor het lijden dat hij/zij vreest.”

Voel je lichaam bewust: Fysieke symptomen zoals hartkloppingen en spanning in de spieren kunnen reacties op angst zijn. We voelen soms veel te weinig, omdat we continu aan staan gedurende de dag. Daardoor kunnen signalen die je lichaam allang heeft gegeven niet genoeg bewust worden gevoeld. Je negeert dan als het ware de angst. Maar die wil nu juist aandacht krijgen, zodat je er iets aan kan doen. Je lichaam zal signalen blijven geven, steeds meer en met een toename in hevigheid van klachten.

Reflecteer op je gedrag: Hoe gedraag jij je bijvoorbeeld in een sociale omgeving. Hoe reageer je op anderen? Vermijd je liever mensen en groepen? Dit kan een teken zijn dat angst op de achtergrond aanwezig is.

Wat doet adrenaline met je?

Als je angst ervaart, reageert je brein razendsnel. Je beoordeelt binnen enkele seconden een situatie en reageert er instinctief op door te vechten, vluchten of te bevriezen.

Vluchten

Vluchten is een uitweg uit de situatie zoeken. Wat je brein hierbij razendsnel checkt is, of je kunt vluchten. Door de extra zuurstof die je lichaam gaat rondpompen kun je ook supersnel wegrennen.

Vechten

Vechten kan een tweede reactie zijn als vluchten geen optie is. Bij een vechtreactie maakt je lichaam zich daar ook helemaal klaar voor. Dankzij de stressreactie wordt de bloedtoevoer voornamelijk op de grote spieren en het versterken van andere lichaamsdelen gericht.

Bevriezen

Bevriezen van angst ontstaat als je brein geen andere uitweg ziet, zoals vluchten of vechten. Je spieren verlammen letterlijk van angst, dat later ook leidt tot stijfheid van de spieren. In tegenstelling tot de vlucht- of vechtreactie daalt de hartslag en ademhalingsfrequentie juist bij bevriezing. De lichaamstemperatuur daalt en vernauwen de bloedvaten. Daarom ervaren mensen ook kou bij deze bevriesreactie.

Wat heeft angst voor invloed op mentaal welzijn?

Angst ontstaat vaak als gevolg van nare, angstige ervaringen of situaties uit je verleden. Daar hoef je je niet altijd bewust van te zijn. Ervaringen uit je vroege jeugd kunnen, zonder dat jij het nog kan herinneren, toch een angstreactie oproepen. Denk hierbij maar aan trauma’s, verwaarlozing of ingrijpende gebeurtenissen die diep in ons onderbewustzijn zijn opgeslagen. Negeren van angstemoties en de lichamelijke reactie hierop, kunnen uiteindelijk onder andere leiden tot uitputting, mentale klachten en angststoornissen.

Wat zijn angststoornissen?

Angststoornissen of angstfobieën hebben in alle gevallen serieuze symptomen die de kwaliteit van leven nadelig beïnvloeden. Dit gaat namelijk niet meer om je even angstig voelen als verklaarbare reactie op iets dat je bang maakt. Je ervaart diepe angst in situaties die geen direct gevaar opleveren. Angststoornissen kunnen je leven ingrijpend negatief beïnvloeden.

Welke angststoornissen zijn er onder andere:

• Paniekstoornis
• Straatvrees
• Sociale angst
• Dwangstoornis
• Piekerstoornis
• Hypochondrie
• Ingebeelde lelijkheid

Gevolgen van angststoornissen

Een angststoornis kan ervoor zorgen dat je uiteindelijk situaties in het dagelijks leven gaat vermijden. De angst gaat je leven beheersen. Soms zelfs zodanig dat een normaal leven leiden moeilijk is. De gevolgen van een angststoornis kan leiden tot eenzaamheid.

Wanneer spreken we van een angststoornis:

Diep ontwikkelde angst, of angstgevoelens hoeven niet direct een angststoornis te zijn.

In het psychiatrisch handboek DSM-5 worden angststoornissen als volgt omschreven:

• Een excessieve angst en bezorgdheid (bange voorgevoelens) die minstens zes maanden vaker wel dan niet aanwezig zijn. Deze hebben betrekking op een aantal gebeurtenissen of activiteiten.
• De persoon vindt het moeilijk om zijn of haar bezorgdheid onder controle te houden.
• De angst en bezorgdheid gaan gepaard met minimaal drie van de volgende zes symptomen: rusteloosheid; snel vermoeid raken; moeite met concentreren; prikkelbaarheid; spierspanning; slaapstoornis.
• De angst, de bezorgdheid of de lichamelijke klachten veroorzaken beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.
• De stoornis is niet verklaarbaar door een andere psychische stoornis.

Een veelvoorkomende angst is onder andere sociale angst. Je leest hier alles over in mijn blog Sociale angst. Daarnaast zijn er nog andere vormen van angst, zoals een gegeneraliseerde angststoornis, waarbij iemand zich voortdurend angstig voelt zonder duidelijke oorzaak. Elk type angst kan aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks leven en het functioneren van de persoon.

5 tips om angst te verminderen:

Er zijn verschillende manieren die je leren om beter om te gaan met angst. Allereerst is het belangrijk dat je onderzoekt of de eventuele klachten die je ervaart te maken hebben met angst. Professionele hulpverlening kan je hierbij ondersteunen, te denken aan:

• Psychotherapie, dit kan effectief zijn om je angst te leren begrijpen en te beheersen;
• Mindfulness-oefeningen en meditatie; deze kunnen bijdragen aan het verminderen van angstgevoelens;
• Fysieke activiteit, zoals sporten; dit is ook een bewezen manier om stress te verlichten en de geestelijke gezondheid te verbeteren;
• Steun zoeken bij vrienden, familie of steungroepen; sociale interactie kan helpen om gevoelens van angst te verminderen;
• Medicatie; voorgeschreven door een arts, kan bijdragen aan vermindering van angst. Vaak wordt dit samen met therapie aangeraden. Zo worden niet alleen de symptomen aangepakt, maar ook het ontstaan van de angst, waardoor je inzichten krijgt en het doelgericht kan aanpakken.

Conclusie de invloed van angst op je mentale welzijn

Angst is een natuurlijke emotie. Hoewel angst als beschermingsmechanisme dient, kan het negatieve invloed hebben op je mentale welzijn, wanneer de angst frequent en intens is. Ongezonde angst kan leiden tot diverse symptomen en zelfs angststoornissen, die het dagelijks functioneren ernstig beïnvloeden. Het is allereerst belangrijk om angst te herkennen, te erkennen en aan te pakken. Dit kan bijvoorbeeld door middel van psychotherapie, mindfulness, fysieke activiteiten, sociale steun en, indien nodig, medicatie.

Ervaar jij angstklachten, of vermoed je dat je klachten met angst te maken hebben?

Neem dan contact met mij op voor een vrijblijvend intakegesprek.

Wilmie Hermans,
Integratief psychotherapeut/coach/counselor
T: 0683628696
E: info@jezelfvoorop.nl

Wil je reageren op deze blogpost? Laat dan je reactie achter in de comments.